محمد علي حاتمي زاده

 خشكسالي به عنوان بي سر و صدا ترين بلاياي طبيعي در مقابل سيلاب به عنوان يكي از پر صدا ترين بلايا قرار گرفته است .

اين در حالي است كه خطر و خسارت هاي ناشي از خشكسالي به مراتب از ساير بلاياي طبيعي مانند سيل ، طوفان ، آتش فشان و حتي زلزله است .

بي شك در صورت وقوع خشكسالي كل يك جامعه در يك دوره زمان طولاني خسارت خواهد ديد و گريز از آن بدون برنامه ريزي ميسر نيست.

بارندگي و سفره هاي زيرزميني ،وسعت حوزه آبريز ابركوه 4575 كيلومتر مربع متوسط بارندگي كمتر از 60 ميليمتر .

سطح آب زير زميني در گذشته در منطقه فراغه و گاشار كه محل تغذيه دشت و ورودي آب هاي زيرزميني بوده 10 متر و در انتهاي دشت، فيض آباد 90 تا 100 متر و در حال حاضر در فراغه به بيش از 80 متر و در فيض آباد به بيش از 200 متر رسيده است و اكثر چاه ها عميق و چندين بار جابجا شده اند.

منابع تغذيه سفره آب هاي زيرزميني شهرستان ابركوه، دشت هاي آباده و اقليد ميباشد كه به علت حفر بي رويه چاه ها در اين مناطق، به شدت كاهش يافته است.

كسري بيلان آب شهرستان 47 ميليون متر مكعب در سال مي باشد و افت ساليانه سطح آب در شهرستان ابركوه به بيش از 1 متر ميرسد. منابع برداشت آب در بخش كشاورزي را 625 حلقه چاه عميق و نيمه عميق و 39 رشته قنات تشكيل مي دهد و در حال حاضر تعداد چاه هاي آسيب ديده از خشكسالي به بيش از 600 حلقه مي رسد .

هزينه كف شكني وجابجايي چاههاي كشاورزي در سال12 ميليارد تومان بر آورد مي گردد و در اثر استحصال آب از چاه ها و جايگزين نشدن سفره هاي زيرزميني كيفيت آب پايين آمده بطوري كه در بعضي مناطق آب بشدت شور گرديده و اين امر سبب خشك شدن محصولات زارعي و باغي شده است .

تعداد قنات هاي شهرستان ابركوه در سال 1350 ،91 رشته با دبي 800 ليتر در ثانيه بوده ولي هم اكنون تعداد قنوات به 39 رشته قنات با دبي 250 ليتر در ثانيه رسيده است.

از اين تعداد 15 رشته از آن در معرض خشك شدن قرار دارد و در سال جاري آب چاه ها و قنوات دهستان فراغه كه از پرآب ترين منطقه شهرستان ابركوه بوده بشدت كاهش يافته و بعضي باغات و مزارع با تانكر آبياري مي شوند.

ضمنا خشكسالي باعث طغيان آفات در منطقه مثل پسيل پسته وسوسك سر شاخه خوار گرديده كه اين خود باعث افزايش خسارات به كشاورزان گرديده بطوريكه توليد پسته 30 درصد كاهش يافته است.

خشكسالي در سال هاي اخير باعث كاهش شديد علوفه در مراتع و نهايتا افزايش هزينه توليد و در نتيجه كاهش توليد فرآورده هاي دامي شده است.

از سوي ديگر سوء تغذيه در واحدهاي پرورش گوسفند و بز زمينه شيوع بيماري هاي دامي را افزايش داده و توليد مثل و زادولد به طور چشمگيري كاهش يافته است.

در بخش پرورش گاو شيري كاهش توليد علوفه نهايتا افزايش هزينه توليد شده و از آنجايي كه هزينه هاي توليد با درآمد واحدهاي پرورش گاو شيري همخواني ندارد در آينده نزديك از تعداد گاوهاي شيري منطقه به شدت كاسته خواهد شد.

زنبورداران منطقه نيز به دليل خشكسالي متحمل ضرر و زيان فراوان شده اند زيرا علاوه بر هزينه سنگين آذوقه دستي دچار مشكلات ديگري از قبيل كاهش شديد توليد عسل، كاهش شديد بچ گيري و درگيري شديد با بيماري هاي زنبور و هزينه درمان شده اند.

در بخش پرورش طيور گوشتي نيز افزايش قيمت مواد اوليه موجود در جيره طيور هزينه توليد مرغ را به شدت بالا برده است كه با قيمت مرغ همخواني ندارد از طرف ديگر در هنگام بروز خشكسالي شيوع بيماري هاي طيور نيز به دليل خشكي هوا به مراتب بيشتر شده است ضمنا در بعضي موارد هزينه آبرساني سيار به واحدهاي مرغداري مزيد بر علت است.

بطور كلي پيامد هاي وقوع خشكسالي را مي توان به سه مورد خلاصه كرد:

پيامد هاي اقتصادي – اجتماعي : پس از يك دوره طولاني مدت خشكسالي هواشناسي و هيدرولوژيكي اثرات اجتماعي و اقتصادي آن موجب كاهش توليدات كشاورزي و مهاجرت گسترده مي شود.

پيامدهاي زيست محيطي و پيامدهاي بهداشتي

راهكارهاي مديريت خشكسالي به شرح ذيل مي باشد:

1-ارتقاء سطح آگاهي عمومي و توجه كشاورزان و مردم به اهميت مصرف آب و تقويت فرهنگ مصرف آب

2-پي گيري اجراي پروژه ها و طرح هاي زيربنايي در سطوح ملي در جهت توسعه پايدار

3-ايجاد مديريت واحد تصميم گيري در بخش آب

4-حفاظت از منابع طبيعي تجديد شونده

5-با توجه به اينكه منبع تغذيه چاه ها و سفره آب هاي زيرزميني شهرستان ابركوه مناطق آباده و اقليد و بوانات مي باشد در سال هاي اخير روند حفر چاه در اين مناطق افزايش يافته است ،كه لزوم پيگيري موضوع توسط مقامات زيربط بسيار مهم ميباشد بود

6-واگذاري آب به زارعين با توجه به عملكرد محصول يا تحويل حجمي آب صورت گيرد و بهاي مازاد مصرف آب اخذ گردد.

7-انتقال آب از مناطق همجوار

8-لزوم تمديد وام هاي كشاورزان خسارت ديده بر اثر خشكسالي ، بيمه محصولات كشاورزي

9-استفاده بهينه از آب ، منابع آبي و ...

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا